Maria Elizabeth Zakrzewska

Maria Elizabeth Zakrzewska

         W trakcie przygotowywania wpisu o 
Dr Zakrzewskiej, przypomniał mi się film "Doktor Quinn" z Jane Seymour. Pamiętam, jak pilnowaliśmy całą rodziną godzin emisji kolejnego odcinka, tak ekscytujące były dla nas perypetie bohaterów. Doktor Quinn porzuciła bogate, mieszczańskie życie w Bostonie, by osiedlić się na głębokiej prowincji. Na początku traktowano ją jak intruza. Nikt nie chciał leczyć się u młodej, ambitnej absolwentki medycyny. Ludzie nie mieli do niej zaufania, bo była kobietą. Jednak dobrocią i ogromną cierpliwością, z czasem zdobyła sobie pacjentów oraz szacunek i posłuch. 

  Bardzo chciałam, by powstał wpis obrazujący fakty z życia kobiety, która swoją ciężką pracą przełamywała stereotypy. Musiała być silną kobietą, by ignorować złośliwe docinki czy upokorzenia i niezłomnie trwać na drodze do celu. To, co teraz wydaje nam się oczywiste, jeszcze w zasadzie do niedawna, było nietaktem i skandalem. Przykład Dr Zakrzewskiej świadczy o tym, że gdy się naprawdę wierzy w to co się robi i kocha, to można osiągnąć wszystko. Dr Zakrzewska mimo piętrzących się trudności, nie poddała się. A co najważniejsze, nie robiła tego co robiła z egoistycznych pobudek- wywalczyła prawo do pracy, w zawodzie lekarza, dla kobiet z jej pokolenia a także dla przyszłych pokoleń. 

Maria Elizabeth Zakrzewska, urodziła się w Berlinie. Jako jedna z pierwszych kobiet w Stanach Zjednoczonych, uzyskała stopień doktora medycyny. Aktywnie walczyła o równouprawnienie kobiet oraz o zniesienie niewolnictwa. Pochodziła z polskiej rodziny szlacheckiej, która cały swój majątek straciła w zaborze rosyjskim w 1793 roku. Jej babcia była weterynarzem, a matka położną.

Od trzynastego roku życia Maria towarzyszyła matce w pracy. W wieku dwudziestu lat rozpoczęła pracę w szpitalu Charite, w Berlinie. Chociaż szanse na awans dla kobiet, zdarzały się niezmiernie rzadko, ona,  dzięki wsparciu Josepha Hermanna Schmidta, szybko awansowała na położną. Pomimo ogólnej dezaprobaty i przeszkód przeszła fachowe szkolenie. Po sześciu miesiącach pracy jako położna w Charite, postanowiła wyemigrować do Stanów Zjednoczonych.

Tam poznała Dr Elizabeth Blackwell, pierwszą amerykańską kobietę, która otrzymała dyplom lekarza. Ta, zachęciła ją do dalszej edukacji na Western Reserve University w Cleveland. Zakrzewska była jedną z sześciu kobiet przyjętych do szkoły w latach pięćdziesiątych XIX wieku. Ukończyła szkołę w 1856 roku, z tytułem doktora medycyny. Jednak, podobnie jak wszystkim pionierom, przecierającym szlaki dla siebie i przyszłych pokoleń, było jej ciężko. Dr Zakrzewska, należąca do pierwszego pokolenia kobiet lekarzy, miała problemy ze znalezieniem pracy. Jakiś czas, razem z dr Blackwell  pracowała w Nowym Jorku w ambulatorium dla kobiet i dzieci. Jednak razem z dr Elizabeth i jej siostrą Emily, która również była lekarzem, postanowiły otworzyć własny szpital dla kobiet i dzieci. W tym celu, w 1859 roku przeniosły się do Bostonu. Udało im się zrealizować ów plan głównie Marii Zakrzewskiej i jej zabiegom pozyskiwania funduszy. Pomimo trwającej wojny domowej, i zawieruchy z nią związanej, miała swoich zwolenników, którzy ją wspierali i organizowali kwesty na szpital, a nie na wspieranie działań wojennych. W takich niepewnych czasach, w 1862 roku, w Bostonie powstał pierwszy w tym mieście szpital New England, świadczący usługi w zakresie położnictwa, ginekologii i pediatrii. Był to drugi szpital w Stanach Zjednoczonych prowadzony jedynie przez kobiety. 

W tym samym czasie Dr Zakrzewska doprowadziła też do powstania pierwszej na świecie szkoły medycznej, New England Medical College, prowadzonej tylko przez kobiety i tylko dla kobiet. Pierwotnie, pierwsza szkoła medyczna dla kobiet, nazywała się Boston Female Medical College i została utworzona przez Samuela Gregory'ego w 1848 roku. W 1856 roku szkoła zmieniła nazwę na New England Medical College. Samuel Gregory był wcześniej wykładowcą na Uniwersytecie Yale. Nie był on zwolennikiem praw kobiet, jednak w obliczu spekulacji o nieprzyzwoitość wobec faktu, że to mężczyzna przyjmował poród, udało mu się zdobyć poparcie dla ustanowienia pierwszej żeńskiej uczelni medycznej. W 1859 roku do wykładowców na tej uczelni przyłączyła się Dr Zakrzewska, jako profesor położnictwa i chorób kobiet i dzieci. Gregory uważał, że kobiety lekarze, powinny działać jedynie w zakresie położnictwa. Z tego powodu Dr Zakrzewska i Gregory byli w nieustannym konflikcie. Gregory w końcu zrezygnował i zdecydował o zamknięciu szkoły. Jednak została ona otwarta ponownie w innym miejscu i pod kierownictwem Dr Zakrzewskiej.  

 Dzięki niej, otworzyły się drzwi do powszechnej edukacji dla kobiet lekarzy. Potrafiła  walczyć o właściwe wykształcenie dla absolwentek swojej szkoły. Wprowadziła bardziej obszerną i szczegółową edukację, taką by kobiety po szkole mogły być lekarzami różnych specjalizacji. Zakrzewska wiedziała, iż żeby zapewnić przetrwanie szpitala, musi poszerzać jego działalności oraz mieć wykształcony personel na poziomie i standardach jakich kształcono wtedy mężczyzn. Szpital, kwitł pod jej kierownictwem, a szkoła zapewniła doskonałe wykształcenie dla kilku pokoleń kobiet, zarówno lekarzy jak  i pielęgniarek.

  W szkole tej uczyła się Rebecca Lee Crumpler, która to jako pierwsza Afro-Amerykanka, otrzymała dyplom lekarza. Po zakończeniu wojny secesyjnej i krótko po otrzymaniu dyplomu, przeniosła się do Richmond w stanie Wirginia. Wśród ostrego rasizmu powojennego Południa, Crumpler pracowała z innymi czarnymi lekarzami. Leczyli oni uwolnionych niewolników, którzy inaczej nie mieliby w ogóle dostępu do opieki medycznej.  

Szpital New England
dla kobiet i dzieci

Dr Maria Zakrzewska trwale pokonała bariery blokujące kobietom dostęp do nauki medycyny w USA, oraz była pierwszą osobą, która zatrudniała czarne kobiety w zawodzie pielęgniarek. Pod koniec XIX wieku Zakrzewska doczekała się pochwał za swe dokonania a nawet stwierdzono, że "lekarz kobieta jest teraz... szanowany i mile widziany w prawie każdym, dużym mieście". Szpital New England odegrał główną rolę w tym rozwoju. Samo jego istnienie oraz możliwość zdobycia przez kobiety medycznego wykształcenia, okazały się imponujące, a osiągnięcia kobiet w tej dziedzinie zadziwiająco korzystne w oczach społeczeństwa. Jednak pod koniec XIX wieku, młode kobiety nie chciały kształcić się już w instytucjach stworzonych przez kobiety i tylko dla kobiet. Po takiej szkole, praktycznie nie było możliwości awansu a zdobycie pracy ograniczało się tylko do małych szpitali, które kobiety same utworzyły. Sprawę ułatwił im to, że dawne uniwersytety typowo męskie, otworzyły swe podwoje dla młodych kobiet i zachęcały ich do uwierzenia, że dyskryminacja płci w zawodzie lekarza została pokonana. 

Wobec powyższych faktów, szpital założony przez Dr Zakrzewską, na początku XX wieku, borykał się z problemami finansowymi. W latach pięćdziesiątych rozpoczęto przyjmowanie jako pacjentów, także mężczyzn. Ostatecznie szpital zamknięto w 1969 roku. Otworzono za to przychodnię, która obecnie nazywa się Dimock Center. Budynek byłego szpitala Dr Zakrzewskiej uznany jest oficjalnie przez rząd Stanów Zjednoczonych, jako miejsce o znaczeniu historycznym.( National Historic Landmark-NHL)

                                                                 ***
Naprawdę, jak na rangę i osiągnięcia tej wyjątkowej osoby, mało jest faktów na stronach polskich, dotyczących życia Dr Zakrzewskiej. Na stronie Wikipedii, zaledwie kilka zdań- innych polskich stron o niej, po prostu nie ma...  

źródła: wikipedia, nlm.nih.gov, ocp.hul.harvard.edu, thedaily.com, myweb.uga.edu, bumc.bu.edu